Wirus zapalenia wątroby typu C przenosi się przez krew. Tym samym, czynnikiem ryzyka zakażenia HCV może być każdy zabieg (medyczny, pozamedyczny) czy czynność, którym towarzyszy naruszenie ciągłości tkanek. Dokładna analiza narażeń podawanych w wywiadzie przez osoby zakażone HCV pozwala na ustalenie jedynie prawdopodobnej drogi transmisji HCV. Precyzyjne określenie drogi przeniesienia zakażenia HCV jest bardzo trudne i z większym prawdopodobieństwem może być dokonane tylko w udokumentowanych przypadkach ostrego wzw C.
Wśród podstawowych czynników ryzyka zakażenia HCV wymienia się:
- stosowanie narkotyków we wstrzyknięciach, szczególnie dzielenie się sprzętem do iniekcji
- zabiegi medyczne przebiegające bez zachowania odpowiednich standardów, np. wielokrotne stosowanie sprzętu przeznaczonego do jednokrotnego użytku lub niewłaściwa sterylizacja sprzętu medycznego
- transfuzja krwi oraz preparatów krwiopochodnych, które nie zostały zbadane w kierunku HCV
- kontakty seksualne oraz zakażenie wertykalne (matka-dziecko)[1]
Podstawową drogą przenoszenia HCV w Regionie Europejskim jest stosowanie narkotyków we wstrzyknięciach w wyniku wspólnego użytkowania igieł, strzykawek i pozostałego sprzętu do iniekcji (~80% przypadków o znanej drodze zakażenia)[2].
Poniżej przedstawiono prawdopodobną drogę transmisji zakażenia HCV w podziale na postać zakażenia.
Z danych z rutynowego nadzoru epidemiologicznego nad wirusowym zapaleniem wątroby typu C wynika, że zabiegi przebiegające z naruszeniem ciągłości tkanek wykonywane w placówkach ochrony zdrowia stanowią podstawową drogę transmisji HCV w Polsce[3]. Omawiając ryzyko zakażenia HCV w trakcie zabiegów medycznych, wymienia się przede wszystkim: transfuzje krwi/ preparatów krwiopochodnych oraz przeszczepy narządów przed 1992r., zabiegi endoskopowe, hemodializy, hospitalizacje, którym często towarzyszą drobne procedury typu iniekcje dożylne oraz zabiegi stomatologiczne[4].
Do zakażeń HCV może również dochodzić w trakcie zabiegów kosmetycznych (np. tatuaże, kolczykowanie, akupunktura) wykonywanych bez przestrzegania obowiązujących standardów. HCV nie przenosi się poprzez całowanie, podawanie ręki, używanie wspólnych sztućców czy korzystanie z tej samej toalety. Do zakażenia HCV nie może również dojść na drodze kropelkowej (katar, kichanie, kaszel), fekalno-oralnej czy w wyniku karmienia piersią przez kobietę zakażoną HCV.
Wstępne wyniki Projektu „Zapobieganie zakażeniom HCV” pozwoliły na identyfikację oraz ocenę częstości występowania poszczególnych czynników związanych z wyższym rozpowszechnieniem HCV-RNA w populacji polskiej. Istotny jest również fakt, że czynniki ryzyka zakażenia HCV różnią się w grupie kobiet i mężczyzn. Wśród kobiet najbardziej istotne są transfuzje krwi przed 1992 r., a następnie cięcia cesarskie oraz choroby nowotworowe w wywiadzie. W grupie mężczyzn natomiast, wyższe rozpowszechnienie jest związane przede wszystkim z czynnikami behawioralnymi, tj. współżyciem z partnerem/partnerką zakażonym/ą HCV, wstrzykiwaniem narkotyków oraz kolczykowaniem, a wśród czynników medycznych są to biopsje oraz transfuzje krwi przed 1992 r.[5].
Podsumowując, czynniki ryzyka zakażenia HCV są różnorodne i występują powszechnie. Dlatego też ustalenie czasu i okoliczności nabycia przewlekłego zakażenia HCV jest niezwykle trudne. Dokładna analiza narażeń w wykrytych przypadkach zakażeń HCV pozwala jednak na identyfikację podstawowych dróg zakażenia HCV, którymi są: stosowanie narkotyków we wstrzyknięciach (na świecie) oraz zabiegi medyczne (w warunkach polskich). Przy obecnych standardach stosowanych w placówkach medycznych (m.in. ogólny wzrost poziomu sanitarno-higienicznego, stosowanie sprzętu jednorazowego użytku, rygorystyczne procedury sterylizacji/dezynfekcji sprzętu), transmisja zakażeń HCV następuje przede wszystkim w związku z nieprzestrzeganiem ustalonych standardów sanitarno-higienicznych w następstwie niewiedzy lub zaniedbań.
[1] http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs164/en/.
[2] European Centre for Disease Prevention and Control. Hepatitis B and C surveillance in Europe.2012. http://ecdc.europa.eu/en/publications/Publications/hepatitis-b-c-surveillance-europe-2012-july-2014.pdf.
[3] Stępień M, Rosińska M. Ogniska wirusowego zapalenia wątroby typu C w Polsce w latach 2003-2013.Procedury medyczne najczęstszą drogą przenoszenia zakażeń HCV. Przegląd Epidemiologiczny 2015; 69(3):585 – 590.
[4] Tomasiewicz K et al. Współczesne poglądy na zagadnienie możliwości transmisji wirusa zapalenia wątroby typu C w placówkach opieki medycznej. HEPATOLOGIA 2015; 15: 60–64.
[5] Wyniki Projektu 1 „Usprawnienie diagnostyki HCV, oszacowanie występowania HCV w populacji ogólnej oraz analiza czynników związanych z występowaniem HCV” w ramach Projektu „Zapobieganie zakażeniom HCV” współfinansowanego przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz Ministra Zdrowia, dane niepublikowane.
