28 lipca 2016 r. Światowym Dniem WZW (Wirusowe Zapalenie Wątroby)
W 2016 r. na Światowym Zgromadzeniu Zdrowia została zatwierdzona globalna strategia zwalczania wirusowych zapaleń wątroby (wzw) dla sektora zdrowia na lata 2016-2021 (GHSS – Global Health Sector Strategy on viral hepatitis for 2016-2021), której założeniem docelowym jest wyeliminowanie wzw jako zagrożenia dla zdrowia publicznego do 2030 r. poprzez zmniejszenie rozpowszechnienia i umieralności.
W chwili obecnej według oszacowań Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), w skali globalnej około 2-3% populacji (130-150 mln) jest przewlekle zakażonych wirusem HCV[1] , choć dane te mogą być zawyżone. Według najnowszych badań, w których uwzględniono osoby, u których wykrywa się wirusa, a nie jedynie ślad jego obecności w postaci przeciwciał anty-HCV, liczba osób zakażonych HCV to 80 mln[2]. Istotne, że corocznie notuje się ok. 500 000 zgonów z powodu zakażenia wirusem HCV na świecie.
Liczba osób zakażonych w Regionie Europejskim sięga 15 mln. Większość z tych zakażeń występuje w Europie Wschodniej. Każdego roku z powodu wzw C umiera w Europie ok. 86.000 osób[3]. Według danych rejestrowanych przez Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) najwięcej nowych rozpoznań zakażeń HCV odnotowano w grupie mężczyzn (stosunek mężczyzn do kobiet – 1,9:1) oraz osób w wieku 25-44 (53,5%), podczas gdy blisko 9% przypadków (8.6%) było w wieku poniżej 25 lat[4].
W Polsce nawet do 200 tys. osób może być zakażonych HCV (obecność wirusa w organizmie). Wyniki badań prowadzonych w ramach Projektu „Zapobieganie zakażeniom HCV” wskazują, że przeciwciała anty-HCV występują u 1,11% populacji osób dorosłych w Polsce (ok. 350 tys. osób). Odsetek osób zakażonych HCV (obecność HCV RNA) dotyczy 0,52% populacji osób dorosłych, tj. ok. 165 tys. (od 125 do 215 tysięcy). HCV rzadziej występuje wśród dzieci, ale dokładne dane nie są dostępne. Rozpowszechnienie zakażeń HCV jest wyższe wśród mężczyzn niż kobiet (0,70% vs 0,35%) oraz w grupie wieku 18-24 (1,02%). Wyniki naszych badań są alarmujące, gdyż wskazują, że w Polsce 80% osób zakażonych HCV o tym nie wie, a świadomość na temat zakażeń HCV w społeczeństwie jest wciąż zbyt niska. Ponad połowa osób (55%) deklaruje, że nigdy nie słyszała o wirusie HCV[5].
Wśród czynników medycznych tradycyjnie związanych z występowaniem HCV na pierwszym miejscu pozostają przetoczenia krwi lub preparatów krwiopochodnych, które miały miejsce przed 1992 r. Natomiast transfuzje wykonywane w okresie późniejszym są pod tym względem znacznie bezpieczniejsze. Wśród innych zabiegów medycznych istotnie związanych
z wyższym rozpowszechnieniem wirusa należy wymienić: cięcia cesarskie oraz biopsje. Do głównych pozamedycznych czynników związanych z występowaniem HCV należy wymienić: iniekcyjne lub donosowe przyjmowanie narkotyków oraz posiadanie tatuaży.
Najwyższe rozpowszechnienie odnotowano wśród osób używających narkotyki: odpowiednio 64,6% oraz 6,5% wśród iniekcyjnych oraz nieiniekcyjnych użytkowników narkotyków.
Należy podkreślić, iż wśród osób zamieszkujących z osobą zakażoną (domowników) nie stwierdzono istotnie częstszego występowania zakażenia HCV.
Liczba nowych rozpoznań zakażeń HCV w Polsce w ostatnim okresie wzrasta, co w kontekście liczby nierozpoznanych zakażeń należy uznać za tendencję korzystną, świadczącą o stopniowo wzrastającej liczbie badań w kierunku HCV. W latach 2014-2015 rozpoznano odpowiednio 3551 i 4284 zakażenia[6]. Porównując to jednak do szacowanej liczby nierozpoznanych zakażeń można zauważyć, że w Polsce rozpoznaje się rocznie jedynie około 25 zakażeń na 1000 osób żyjących z nierozpoznanym zakażeniem w populacji.
W ramach strategii globalnej WHO oraz wytycznych ECDC o kierunku rozwoju nadzoru nad wirusowymi zapaleniami wątroby niezbędne jest wdrożenie działań usprawniających nadzór epidemiologiczny nad wirusowymi zapaleniami wątroby (wszystkich typów). W ramach realizacji tych wytycznych Państwowa Inspekcja Sanitarna oraz Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, realizując zadania krajowej jednostki specjalistycznej właściwej w zakresie określonych zakażeń i chorób zakaźnych, są na etapie wdrażania w nadzorze epidemiologicznym elektronicznego systemu rejestracji wywiadów epidemiologicznych. Aplikacja ta ma na celu poprawę jakości danych. To narzędzie umożliwi dostęp w czasie rzeczywistym do dokładniejszych danych dotyczących występowania wirusowych zapaleń wątroby na terenie Polski, ułatwiając planowanie niezbędnych działań w tym obszarze zdrowia publicznego.
W ramach podejmowanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny działań na rzecz poprawy sytuacji epidemiologicznej w zakresie zakażeń HCV w Polsce należy również wymienić realizację Projektu „Zapobieganie zakażeniom HCV”[7] (2012-2017), współfinansowanego przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz Ministra Zdrowia.
Projekt „Zapobieganie zakażeniom HCV” jest jak dotąd najważniejszym przedsięwzięciem podejmowanym w ramach działalności na rzecz poprawy sytuacji epidemiologicznej w zakresie zakażeń HCV w Polsce, w szczególności poprzez ocenę i poprawę procedur medycznych, a także edukację pracowników sektora medycznego i pozamedycznego w zakresie uświadomienia problemu zakażeń HCV i zasad zapobiegania tym zakażeniom.
Po kilku latach intensywnych badań epidemiologicznych prowadzonych w Polsce w ramach Projektu „Zapobieganie zakażeniom HCV”, w czerwcu 2016 r. rozpoczęła się kampania społeczna „HCV Jestem świadom”. Celem kampanii jest podniesienie świadomości ogółu społeczeństwa o poważnym problemie zdrowotnym jakim jest zakażenie HCV i wynikającej z tego potrzeby wykształcenia postawy czynnej, polegającej na podejmowaniu działań zmniejszających ryzyko zakażenia HCV.
W ramach kampanii wiedza o HCV przekazywana jest w sposób ciekawy i atrakcyjny dla całej rodziny m. in. podczas pikników edukacyjnych organizowanych w 17 miastach w całej Polsce, w tym 10 w ramach trasy koncertowej „Lato z Radiem”. Na uczestników czekają ankieterzy, animatorzy i lekarze, a także liczne konkursy, gry i zabawy edukacyjne. Poprzez zabawę przekazujemy społeczeństwu wiedzę o HCV, w tym m.in. o drogach transmisji oraz metodach zapobiegania.
Podczas tegorocznego 22. Przystanku Woodstock w dniach 14-16 lipiec 2016 r. zorganizowane zostało Multimedialne Miasteczko Edukacyjne „HCV JESTEM ŚWIADOM”, aby przekazać uczestnikom tej imprezy informacje o czynnikach ryzyka zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu C oraz sposobach zapobiegania szerzeniu się HCV.
W ramach kampanii, oprócz spędzonego czasu podczas pikników edukacyjnych, o HCV można przeczytać w prasie, usłyszeć w radiu, jak również zobaczyć przekaz w telewizji. Działania informacyjne podejmowane są również na portalach społecznościowych, tj.: Facebook, Twitter, YouTube, Printerest, Google+, Instagram.
O wszystkich działaniach podejmowanych w ramach kampanii „HCV Jestem świadom” można się dowiedzieć na stronie kampanii www.jestemswiadom.org. Kalendarium wydarzeń określa terminy oraz miejsca organizowanych pikników edukacyjnych, natomiast mapa świadomych miejsc przedstawia te dane na mapie Polski. Zdjęcia z pikników edukacyjnych zamieszczane są w Fotogalerii.
Od czerwca br. kampanię „HCV Jestem świadom” wspierają także youtuberzy, którzy informują o problemie HCV, jakie niesie ze sobą zagrożenie i jak uniknąć zakażenia, zachęcając swoich odbiorców do poszerzenia wiedzy poprzez odwiedzenie strony kampanii. Ten element kampanii “HCV Jestem świadom” jest skierowany przede wszystkim do ludzi młodych. To do nich trafia język youtuberów oraz treści, które pojawiają się na ich kanałach społecznościowych.
W ramach kampanii nie może zabraknąć Ogólnopolskiego Testu Wiedzy o Zdrowiu poruszającego tematykę HCV i wirusowego zapalenia wątroby, który zostanie przeprowadzony we wrześniu bieżącego roku na antenie TVP.
Należy również podkreślić, że podczas trwania kampanii rozpocznie się kolejna edycja szkoleń stacjonarnych adresowanych do pracowników sektora ochrony zdrowia oraz pracowników sektora usług pozamedycznych (pracowników salonów kosmetycznych, tatuażu oraz studiów fryzjerskich), wykonujących zabiegi przy których dochodzi do przerwania ciągłości skóry lub błon śluzowych, a tym samym możliwości przeniesienia HCV i innych zakażeń krwiopochodnych. W ciągu ostatniego całego cyklu szkoleniowego zrealizowanego na terenie 11 województw w latach 2014-2015 przeszkolono aż 4.327 osób, z czego 3.436 to pracownicy sektora pozamedycznego. Drugą grupę odbiorców szkoleń w liczbie 891 osób stanowili pracownicy służb medycznych. Oprócz szkoleń stacjonarnych na platformie e-learningowej udostępniono materiały informacyjno–edukacyjne na temat HCV wraz z nagraniami wykładów ekspertów. Dzięki platformie e-learningowej można rozwiązać test kwalifikacyjny i uzyskać certyfikat odbytego szkolenia.
Zapraszamy do odwiedzania strony kampanii społecznej „HCV Jestem Świadom”! Dołącz do nas!
[1] http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs164/en/. [2] Gower E, Estes C, Blach S, et al. Global epidemiology and genotype distribution of the hepatitis C virus infection. J Hepatol. 2014; 30:45-57. [3] http://www.euro.who.int/en/health-topics/communicable-diseases/hepatitis. [4] European Centre for Disease Prevention and Control. Hepatitis C surveillance in Europe 2013. http://ecdc.europa.eu/en/publications/Publications/hepatitis-c-surveillance-in-europe-2013.pdf. [5] Projekt „Zapobieganie zakażeniom HCV” w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy realizowany w latach 2012-2017 przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-PZH we współpracy z Głównym Inspektoratem Sanitarnym, Instytutem Psychiatrii i Neurologii, Uniwersytetem w Lublinie oraz Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego, www.hcv.pzh.gov.pl. [6] NIZP-PZH i GIS. Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2015 r. http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2015/Ch_2015_wstepne_dane.pdf [7] Podstawowym celem Projektu „Zapobieganie zakażeniom HCV” jest opracowanie podstaw do zaplanowania długofalowej strategii przeciwdziałania zakażeniom HCV i zwalczania wzw C w Polsce poprzez: analizę sytuacji epidemiologicznej, ocenę ryzyka zakażeń w placówkach medycznych i sektorze usług o zwiększonym ryzyku transmisji zakażeń krwiopochodnych, przygotowanie założeń rutynowych badań diagnostycznych, zwłaszcza wśród użytkowników substancji psychoaktywnych, jak również opracowanie i przeprowadzenie programu edukacyjnego w zakresie społecznego uświadomienia problemu zakażeń HCV i zasad zapobiegania tym zakażeniom, ze szczególnym uwzględnieniem pracowników ochrony zdrowia.
