Zapobieganie zakażeniom HCV wśród osób używających narkotyków
Założeniem niniejszego artykułu jest upowszechnienie wiedzy na temat ryzyka transmisji HCV i innych patogenów dla osób przyjmujących środki odurzające w iniekcji lub donosowo i ich bliskich. Artykuł nie ma na celu promowania i nakłaniania do stosowania narkotyków.
Należy pamiętać, że w rzeczywistości każdy człowiek może być narażony na zakażenie HCV. Warunkiem koniecznym jest przerwanie ciągłości tkanek oraz kontakt (bezpośredni lub pośredni) z krwią zakażoną wirusem HCV.
Możemy jednak wyróżnić grupę, która na zakażenie HCV narażona jest w sposób szczególny. Są to przede wszystkim osoby używające narkotyków w zastrzykach oraz w mniejszym stopniu drogą donosową. Główną przyczyną zakażeń jest dzielenie się igłami, strzykawkami i pozostałym sprzętem do iniekcji lub wspólne użytkowanie narzędzi służących do wciągania przez nos.
W czasie ostatnich kilkudziesięciu lat wypracowano sposoby zapobiegania zarówno zakażeniom przenoszonym poprzez krew jak i innym chorobom zakaźnym u osób stosujących narkotyki w iniekcjach. Wyróżnia się siedem podstawowych działań, a ich łączenie zwiększa skuteczność [1]:
- Sprzęt do iniekcji: zapewnienie bezpłatnego dostępu do sterylnego sprzętu do iniekcji, w tym igieł oraz strzykawek.
- Szczepienie: zapewnienie szczepienia przeciw wirusom zapalenia wątroby typu A i B (również przeciw tężcowi, grypie i pneumokokom dla osób HIV +). Dotychczas nie opracowano szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu C.
- Leczenie uzależnienia: zapewnienie leczenia substytucyjnego osobom uzależnionym od opioidów (które polega na podawaniu pod kontrolą lekarską metadonu lub innego substytutu nielegalnych opioidów) oraz dostępu do innych skutecznych form leczenia uzależnienia od narkotyków.
- Badanie przesiewowe: dobrowolne i anonimowe badania w kierunku HCV (jak i również HIV, HBV dla osób nieszczepionych oraz innych chorób, w tym m.in. gruźlicy), które powinny być oferowane rutynowo wraz z dostępem do leczenia.
- Leczenie: zapewnienie dostępu do leczenia zakażenia HCV (jak i również zakażenia HIV, HBV oraz innych jednostek chorobowych).
- Promocja zdrowia: edukacja dotycząca bezpiecznych iniekcji (‘jedna igła – jedna strzykawka – jeden raz’, zapewnienie odpowiednich warunków do podania narkotyku, dezynfekcja miejsca wkłucia, higiena rąk itp.), zdrowia seksualnego (stosowanie prezerwatyw), zapobiegania chorobom, badań przesiewowych i leczenia.
- Świadczenie usług: świadczenie usług (leczenie uzależnienia, doradztwo, badania przesiewowe) oferowane osobom stosującym narkotyki w iniekcjach powinno być dopasowane do potrzeb, preferencji, jak i również lokalnych warunków, celem zapewnienia odpowiedniej dostępności, jak również komfortu dla osób z nich korzystających (zapewnienie anonimowości, odpowiedniej atmosfery, tj. wolnej od jakichkolwiek przejawów dyskryminacji).
Regulacje prawne w Polsce i za granicą
Zagadnienia dotyczące zapobiegania stosowaniu substancji psychoaktywnych w Polsce precyzuje ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 224, 437), w szczególności art. 2 ust. 1, określający podstawowe działania mające na celu przeciwdziałanie narkomanii, w tym:
- działalność wychowawczą, edukacyjną, informacyjną i profilaktyczną (m.in. promocja zdrowia psychicznego oraz zdrowego stylu życia, prowadzenie działalności profilaktycznej, w szczególności w środowiskach zagrożonych uzależnieniem, edukacja prawna oraz działania interwencyjne);
- leczenie, rehabilitację i reintegrację osób uzależnionych (leczenie – leczenie zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem środków odurzających lub substancji psychotropowych, rehabilitacja – proces, w którym osoba z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi przez przyjmowanie środków odurzających lub substancji psychotropowych osiąga optymalny stan zdrowia, funkcjonowania psychicznego i społecznego oraz reintegracja – działania, w tym również o charakterze samopomocowym, mające na celu odbudowanie i podtrzymanie u osoby uczestniczącej w zajęciach w centrum integracji społecznej, klubie integracji społecznej lub zatrudnionej u pracodawcy, umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu);
- ograniczanie szkód zdrowotnych i społecznych;
- nadzór nad substancjami, których używanie może prowadzić do narkomanii;
- zwalczanie niedozwolonego obrotu, wytwarzania, przetwarzania, przerobu i posiadania substancji, których używanie może prowadzić do narkomanii;
- nadzór nad uprawami roślin zawierających substancje, których używanie może prowadzić do narkomanii[2].
W Polsce posiadanie, nielegalnych substancji psychoaktywnych jest czynem karalnym (kara grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności). Wytwarzanie, przetwarzanie, przerabianie oraz wprowadzanie do obrotu takich substancji zagrożone jest karą wieloletniego pozbawienia wolności. W innych krajach mimo, że większość czynów z wyżej wymienionych także jest surowo karana, to jednak posiadanie narkotyków traktowane jest znacznie łagodniej niż w naszym kraju.
W niektórych krajach europejskich (m.in. Szwajcaria, Holandia, Niemcy, Hiszpania, Luksemburg, Norwegia, Dania, Grecja), dopuszczalne jest tworzenie tzw. pomieszczeń bezpiecznych iniekcji (ang. injection room), w których osoby używające narkotyków mogą pod nadzorem odpowiednio wykwalifikowanych osób zrobić sobie zastrzyk z posiadanej przez siebie substancji. Takie punkty oferują nie tylko możliwość przeprowadzenia bezpiecznej iniekcji (sterylny, jednorazowy sprzęt, bezpieczne warunki), ale także, co najważniejsze, uzyskanie poradnictwa i pomocy psychologicznej w dążeniu do ograniczenia używania substancji psychoaktywnych, jak również zasad ograniczenia ryzyka zakażeń i innych szkód zdrowotnych. Takie rozwiązanie funkcjonuje również w Kanadzie oraz Australii. Dodatkowym argumentem za tworzeniem pomieszczeń bezpiecznych iniekcji jest możliwość ograniczenia pozostawiania bez kontroli używanego sprzętu do iniekcji, który może stanowić zagrożenie dla zdrowia osób, które przypadkowo wejdą w kontakt z takim sprzętem, a w szczególności dzieci. W obecnym porządku prawnym w Polsce wprowadzenie pomieszczeń bezpiecznych iniekcji mogłoby być interpretowane w kategoriach umożliwiania, ułatwiania, a być może nawet nakłaniania do używania narkotyków, tym samym byłoby to działanie sprzeczne z zapisami Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Wprowadzenie takiego rozwiązania w Polsce wymagałoby uregulowania tych kwestii w drodze prawnej[3].
Stosowanie narkotyków w zastrzykach jest podstawową drogą transmisji zakażeń HCV w Europie. Zapobieganie zakażeniom HCV wśród osób użytkujących narkotyki w iniekcji (dożylnie, domięśniowo, podskórnie) lub donosowo powinno polegać na prowadzeniu działań mających na celu promowanie zaprzestania używania narkotyków (leczenie, rehabilitacja, wsparcie psychologiczne i socjalne) lub zapobieganie rozpoczęcia używania narkotyków (profilaktyka). Wobec osób, których nie udaje się przekonać do życia w abstynencji od narkotyków, należy podejmować działania ukierunkowane na minimalizację szkód zdrowotnych i społecznych (zapewnienie sterylnego sprzętu do iniekcji, edukacja w zakresie bezpiecznego używania narkotyków, wsparcie psychologiczne i socjalne,)[4].
[1] ECDC oraz Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (ang. European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction; EMCDDA). Prevention and control of infectious diseases among people who inject drugs. Stockholm: ECDC; 2011.
[2] Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 224, 437).
[3] Opinia prawna, pt. „Ocena możliwości prawnych poszerzenia dostępności świadczeń z zakresu profilaktyki HCV w oparciu o Podstawową Opiekę Zdrowotną dla grup szczególnie narażonych na zakażenie i/lub wykluczonych celem zapewnienia ciągłości opieki nad osobami zakażonymi HCV i ograniczenia ryzyka transmisji HCV w populacji ogólnej” przygotowana przez Kancelarię Radcy Prawnego Barbarę Matysiak. Warszawa, listopad 2015r.
[4] Bruggmann P, Grebely J. Prevention, treatment and care of hepatitis C virus infection among people who inject drugs. International Journal of Drug Policy 26 (2015) S22–S26.
12,478 total views, 1 views today
